Não bộ là cơ quan di căn thường gặp trong ung thư, đặc biệt là ung thư phổi. Di căn não gây ra nhiều hệ lụy xấu cho bệnh nhân đồng thời vẫn là thách thức trong chiến lược điều trị. Tuy nhiên với sự phát triển của y học hiện đại đã đang phát triển nhiều phương pháp điều trị có hiệu quả tốt, không chỉ kéo dài thời gian sống mà còn nâng cao được chất lượng cuộc sống của  người bệnh

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dựa vào đặc điểm mô bệnh học, phân loại ung thư phổi gồm 2 loại:  Ung thư phổi không tế bào nhỏ (UTPKTBN) và ung thư phổi tế bào nhỏ (UTPTBN) chiếm lần lượt 85% và 15%. Khoảng 16 đến 20% bệnh nhân ung thư phổi sẽ tiến triển di căn não, trong đó UTPTBN thường di căn mạnh và sớm hơn UTPKTBN. Tỷ lệ di căn não cao hơn ở những bệnh nhân ung thư phổi có đột biến EGFR, chuyển vị ALK hoặc đột biến HER2 vào khoảng 50 – 60%.

Nguyên tắc cơ bản điều trị UTP di căn não là kết hợp điều trị tại chỗ (tại não) và điều trị toàn thân (điều trị UTP). Việc phối hợp các phương pháp điều trị tại chỗ và toàn thân đóng vai trò quan trọng giúp kéo dài thời gian sống và cải thiện triệu chứng cho người bệnh.

Đối với điều trị toàn thân: Các phác đồ hóa trị cổ điển có đặc điểm trọng lượng phân tử lớn, gần như không thể vượt qua hàng rào máu não, do vậy hiệu quả điều trị nội sọ không cao. Trong những năm gần đây, với sự phát triển vượt bậc về sinh học phân tử, chúng ta tìm ra các thuốc đích EGFR-TKI (như osimertinib, gefitinib, erlotinib…) đều có trọng lượng phân tử nhỏ, có khả năng xuyên qua hàng rào máu não và thấm vào nhu mô não đạt nồng độ điều trị.

Sau đây là một trường hợp bệnh nhân Ung thư phổi di căn nhiều vị trí, đặc biệt có di căn não đa ổ đã được điều trị rất hiệu quả nhờ sự kết hợp giữa điều trị tại chỗ ( Xạ trị toàn não) và điều trị toàn thân ( Liệu pháp nhắm trúng đích ) tại bệnh viện Ung Bướu Thanh Hóa.

Bệnh nhân nam, 61 tuổi, 1 tháng trước vào viện xuất hiện các cơn đau đầu kèm nôn, các cơn đau ngày càng tăng dần và dày hơn, ngoài ra bệnh nhân cũng đau tức ngực và khó thở nhiều. Bệnh nhân đến Bệnh viện Ung bướu Thanh Hóa đã được khám và làm các xét nghiệm chuyên sâu cho các kết quả :

-           Chụp cộng hưởng từ sọ não phát hiện tổn thương phù não và nhiều khối U não, khối lớn kích thước 16x18mm.

-           Chụp cắt lớp vi tính lồng ngực phát hiện U phổi trái kích thước lớn 66x69x105mm, nhiều hạch trung thất, hạch lớn kích thước 34x22mm, Dịch màng phổi dày 31mm, Dịch màng tim dày 17mm.

-           Xạ hình xương : Hình ảnh di căn xương đa ổ (Từ đốt sống C7 đến D5 và cung xương sườn số 7 bên phải, số 6 bên trái)

-           Giải phẫu bệnh (Sinh thiết kim u phổi): Ung thư biểu tuyến.

-           Xét nghiệm đột biến gen có đột biến EGFR Del 19.

Kết qủa chụp cộng hưởng từ trước điều trị

 

Ngay sau chẩn đoán bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng thuốc nhắm trúng đích thế hệ 1 (Gefitinib 250mg/ngày) và Xạ trị toàn não.  

Đánh giá đáp ứng sau 8 tuần điều trị :

-           Đáp ứng chủ quan : Bệnh nhân hết đau đầu, không còn đau ngực và khó thở, hoạt động bình thường, bệnh nhân cảm thấy rất dễ chịu và thoải mái, các triệu chứng giảm 95%. Bệnh nhân không gặp bất cứ tác dụng phụ nào trong quá trình dùng thuốc.

-           Đáp ứng khách quan :

·          Cộng hưởng từ sọ não: Không phát hiện tổn thương di căn não

·          Cắt lớp vi tính lồng ngực : Khối U  phổi trái 20x20mm ( Giảm 3 lần kích thước ban đầu), Dịch màng phổi trái 16mm, hạch trung thất 10x6mm, không có dịch màng tim ( Giảm nhiều so với ban đầu)

·          Xạ hình xương : Tổn thương xương giảm chỉ còn tại các vị trí C7, D3, D5, cung xương sườn số 7 bên phải, số 6 bên trái.

Kết qủa chụp cộng hưởng từ sau điều trị

 

Kết quả trên cho thấy, bệnh nhân Ung thư Phổi có di căn hệ thần kinh trung ương nếu có Đột biến EGFR khi được điều trị phối hợp xạ trị não và thuốc nhắm trúng đích TKIs cho đáp ứng rất khả quan và bệnh nhân gần như không gặp bất cứ tác dụng phụ nào.

Hiện nay tại Bệnh viện Ung Bướu Thanh Hóa đã và đang đẩy mạnh triển khai phương pháp điều trị nhắm trúng đích các đầy đủ câc thuốc thế hệ I, II và III đem lại lợi ích lớn cho các đối tượng bệnh nhân Ung thư phổi giai đoạn tiến xa, di căn và có đột biến EGFR.

BS Cao Hằng - Khoa Khám bệnh